Een relatie volgens de norm van de relatietrap past niet bij me. Dat had ik al wel ontdekt. Maar wat dan wel? Ik ging op onderzoek uit en ontdekte dat er wel 28 verschillende relatievormen zijn?! Er ging een wereld voor me open. Om het voor mezelf beter te begrijpen, heb ik een soort van indeling gemaakt van de verschillende relatievormen. Ik ontdekte vijf factoren die een relatievorm bepalen:

1. Exclusiviteit: zijn jullie als partners exclusief voor elkaar? Of is er ook ruimte om anderen te ontmoeten en daar tijd, aandacht en/of seksualiteit mee te delen?
2. Seksualiteit: de seksuele invulling in de relatie kan varieren van Aseksueel (geen seksuele aantrekkingskracht) , trio’s tot SM/BDSM.
3. Integratie: in hoeverre zijn jullie levens geïntegreerd in een gemeenschappelijke huishouding en/of het delen van een woning? Er kan sprake zijn van verschillende woonsituaties zoals samenwonen, wonen in een commune/woongroep, een LAT relatie (Living Apart Together) of een Lange AfstandsRelatie.
4. Hiërarchie: is er een hiërarchie in de relatie(s)? Is bijvoorbeeld je liefdesrelatie belangrijker dan je vriendschappen. Of is de ene partner bij een polyamoreuze relatie belangrijker dan de andere partner?
5. Autonomie: is je relatie het middelpunt in je leven of ben je dat zelf?

Als je deze vijf factoren combineert, krijg je telkens andere relatievormen die op een ander fundament gebouwd zijn. Ik omschrijf de drie relatiefundamenten, zoals ik ze zie. Dit is niet wetenschappelijk onderbouwd en vind je nergens terug in de boeken. Het is een indeling die ik zelf gemaakt hebt en die mij helpt de verschillende relatievormen beter te begrijpen.

Overigens kan elk relatiefundament door heteroseksuele, homoseksuele als biseksuele mannen en vrouwen worden ingevuld. En in alle relatiefundamenten kunnen kinderen een onderdeel zijn van de relaties(s).

Onderstaand de drie relatiefundamenten:

Relatiefundament 1. Eén partnerrelatie (relatie als basis, met één partner)
Dat is de relatievorm zoals we die kennen en die we als ‘relatienorm’ beschouwen: de monogame relatie (1). De monogame relatie verloopt vaak volgens de relatietrap, waarbij stellen vaak gaan trouwen (2) Lees meer over de relatietrap in mijn blog ‘Relatietrap als relatienorm.’ In de monogame relatie zijn de partners veelal (seksueel) exclusief voor elkaar, is de relatie het middelpunt en is de liefdespartner de belangrijkste partner waaraan we tijd en aandacht besteden.

De mate van integratie kan verschillen: stellen kunnen samenwonen (3), leven in een commune/woongroep (4) of hebben een LAT relatie (5) of Langeafstandsrelatie (6). De mate van exclusiviteit kan ook verschillen. Sommige stellen doen alles samen en anderen geven elkaar veel ruimte om ook met anderen verbindingen aan te gaan. Denk aan sporten, uitgaan of op vakantie gaan met vrienden/vriendinnen. Lees mijn blog over ‘De 10 relatieverbindingen.’

De alternatieve relatievormen binnen dit relatiefundament hebben te maken met de factor seksualiteit, waarbij er geen/beperkte/veel ruimte is om seksualiteit met een ander te ervaren. De meest minimale vorm van seksuele ruimte is de relatievorm Vreemdgaan/second love (7). Een beetje flauw misschien, maar het komt wel veel voor. Als je vreemdgaat, dan heb je seksuele contacten met anderen, zonder dat je dit met elkaar hebt afgesproken. In de relatievorm Dont ask, don’t tell (8), hebben partners afgesproken dat als er iets met een ander gebeurt, ze het elkaar niet vertellen. Wat niet weet, wat niet deert is de gedachte erachter. Bij de relatievorm Monogamisch (9) is er seksuele ruimte bij gelegenheid, zoals vakantie, carnaval of feesten. Het wordt dan bespreekbaar gemaakt. Bij de relatievorm Swingen (10) zoekt het stel anderen op voor een seksueel avontuur. Ze maken afspraken over wat wil en niet is toegestaan. De meeste seksuele ruimte is in de relatievorm Open relatie (11). In een Open relatie is er ruimte voor andere seksuele contacten en wordt dit bespreekbaar gemaakt. De factor hiërarchie speelt dan vaak een rol. De ‘eerste’ partner wordt dan vaak de primaire partner genoemd en heeft daarmee meer stem dan de secundaire partner. Kometen kunnen ook onderdeel uitmaken van een Open relatie. Kometen (12) zijn mensen waarmee je op bepaalde momenten een verbinding hebt. Bijvoorbeeld tijdens een jaarlijks evenement. Of vakantie. Of met een langere tussenpozen.

Bovenstaande relatievormen hebben allemaal een andere invulling van seksualiteit. In een platonische relatie (13) speelt seksualiteit geen rol. Je zou deze relatievorm als ASeksueel kunnen zien. Maar is er wel sprake van een innige vriendschap/liefde. In een verstandshuwelijk (14) wordt er om praktische reden getrouwd (financiën, kinderen) zonder dat er sprak is van liefde.

Relatiefundament 2. Meerdere partnerrelaties (relatie als basis, meerdere partners)
In een Open relatie heb je nog steeds één partner, maar wel andere contacten. Bij de relatievorm polyamoreuze relatie is er sprake is van meerdere partners. Het kenmerk van polyamoreuze relatie is dat iedereen het van elkaar weet en dat alles open en bespreekbaar is. Polyamoreuze relaties zijn er in vele soorten en maten, afhankelijk van de afspraken over seksualiteit en exclusiviteit. Een ployamoreuze relatie waarbij seks reen rol speelt, bestaat uit meerdere platonische relaties (15). Als seks wel een rol speelt, maar exclusief is binnen de groep, dan wordt dat een gesloten drie-of meerhoeksrelatie (16) genoemd. Wat ook voorkomt is de relatievorm polyfidelity (17), waarbij er een gesloten polyamoreuze groep is van 3 deelnemers of meer. Buiten deze groep hebben de deelnemers geen seks met anderen. Bij swolly (18) gaan polyamoreuze groepen swingen met andere polyamoreuze groepen. Als en geen exclusiviteitsafspraken zijn, dan kan een polyamoreuze relatie bestaan uit meerdere intieme liefdesrelaties (19).

De mate van integratie is in een polyamoreuze relatie is verschillend. Sommige relaties wonen samen, anderen wonen in een commune of hebben een LAT relatie of Lange Afstandsrelatie. Een polyamoreus huwelijk wordt polygamie genoemd. Polygamie staat voor een relatie waarbij één persoon met meerdere personen getrouwd is. Als het een man is die met meerdere vrouwen getrouwd is dan heet het polygynie (20). Wanneer het een vrouw is die gehuwd is met meerdere mannen dan heet het polyandrie (21). Het verschil met polyamorie is dat er bij polygamie sprake is van een huwelijk wat niet het geval is bij polyamorie.

Relatiefundament 3. Solo partnerrelatie (jezelf als basis, geen/één/meerdere partners)
Zowel monogame relaties als polyamoreuze relaties maken de relatie het middelpunt van hun leven. Dat lijkt ook logisch, toch? Dat hoort bij een relatie. Zo hebben we dat geleerd. Maar toen ontdekte ik nog een derde relatiefundament waarbij je jezelf als vertrekpunt neemt. Vanuit je eigen leven verbindt je met anderen. In de relatievorm solo poly (22) kies je er bewust voor om niet te gaan samenwonen of trouwen, maar wel om te verbinden met anderen. De relaties met anderen zijn, net als in polyamoreuze relaties, openlijk en bespreekbaar. Dus geen integratie, geen exclusiviteit en ook geen hiërarchie, want je bent zelf de basis. Met een hoge mate van autonomie dus.

De actrice Emma Watson haalde laatst het nieuws omdat ze haar relatiestatus ‘self-partnered’ noemde. Daarmee bedoelde ze dat ze gecommitteerd is aan haarzelf. Ik heb nog geen Nederlandse term gevonden, maar zelfrelatie of bewust alleen (23) komt het meest in de buurt. Een bewuste keuze om alleen te zijn en de tijd en aandacht aan jezelf te besteden. Een zelfrelatie is een bewuste keuze, anders dan single of vrijgezel (24), waarin er vaak wordt bedoeld dat er een partner afwezig is. In een zelfrelatie ben je gecommitteerd aan jezelf en volledig autonoom.

Een relatievorm die autonomie en de afwezigheid van hiërarchie nog verder trekt is de relatievorm Relatie anarchie (25). Relatie anarchie is meer een filosofie dan een relatievorm. Het uitgangspunt van relatie anarchie is dat alle relaties in ons leven gelijk zijn: liefdesrelaties, vriendschapsrelaties, familierelaties….Relatie anarchie laat alle labels, vormen en verwachtingen in relaties los. En geeft de ruimte om relaties te laten ontwikkelen zoals ze zijn. Niet de vorm maakt de relatie, maar de verbinding zelf. Relatie anarchie hecht net zoveel waarde aan vriendschapsrelaties (26) dan aan intieme liefdesrelaties. In relatie anarchie is er dus geen sprake van partners. Daarom vind ik deze relatievorm goed passen onder de noemer zelfrelatie.  

Misschien valt de relatievorm Friends with benefits/vriendschap plus (27) ook wel onder dit relatiefundament. Want vaak is dit niet een partnerrelatie, maar meer een recreatieve activiteit met een vriend(in) ;-).

Vloeibare relaties
Dus…dat zijn best wat mogelijkheden voor iets anders dan een monogame relatie. Ik vind het mooi dat er zoveel alternatieve relatievormen zijn. Dat mensen hun liefdespad vinden zoals dat bij hun past. En dat kan vloeibaar zijn in de loop van je leven. Amy Gahran spreekt ik haar boek van vloeibare relaties (28). Een periode van monogamie kan worden opgevolgd door een polyamoreuze relatie. Waarnaar je later een tijdje solo poly kan leven. Alles veranderd in het leven. Liefde ook. Het gaat erom wat op dit moment in jouw leven past.

Ik heb zelf een aantal van deze relatievormen geleefd. Mijn eerste relatie was een traditionele monogame relatie. Mijn laatste relatie was een open LAT relatie, waarin we polyamory hebben onderzocht. In deze fase van mijn leven voel ik me thuis bij de zelfrelatie: ik heb bewust gekozen om de tijd en aandacht aan mezelf te besteden. En aan mijn dochter. Ik heb geen behoefte aan een partner. Dat wil niet zeggen dat ik niet open sta voor verbindingen. Maar dat mag alles zijn: een verbinding met vrouwen, vriendschappen, eenmalig contact, een komeet…. De filosofie van Relatie Anarchie spreekt me daarin erg aan. Elke verbinding de ruimte geven om te ontwikkelen: vorm volgt verbinding.    

Ik ben op zoek naar mensen die één of meer van de beschreven relatievormen hebben ervaren. Ik zou graag ervaringsverhalen delen (anoniem). Zodat we elkaar kunnen inspireren in het vinden van een passende liefdesvorm. Durf jij te delen? Stuur me een mail naar bewustbarbara@xs4all.nl.  

Leestip:

• In het boek Off the relationship escalator van Amy Gahran vind je een aantal van de genoemde relatievormen.
• In mijn blog ‘De relatietrap als relatienorm’ leg ik uit hoe de relatietrap eruit ziet.
• In mijn blog ‘De 10 relatieverbindingen’ vertel ik over de verschillende verbindingen die je met anderen kan hebben

Kijktip:

• Vreemdgaan met Filemon, waar één van de vier afleveringen gaat over alternatieve relatievormen